نویسنده: سیدامیرحسین ضیائی، کارشناس ارشد مهندسی انرژی 
سطح: تخصصی 
زمان مطالعه: ۶ دقیقه
این طرح که توسط آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) منتشر شده است، شامل اقداماتی می‌شود که در سال پیش‌رو می‌تواند تا یک‌سوم واردات گاز طبیعی از روسیه را بکاهد. هم‌چنین با اقداماتی اضافه و موقت، می‌توان درکنار کاستن میزان انتشار آلودگی، کاهش واردات گاز را به ۵۰ درصد رساند.
وابستگی اتحادیه اروپا به گاز طبیعی وارداتی از روسیه، باتوجهبه تجاوز ۲۴ فوریه روسیه به اوکراین، به موضوع مهمی تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا حدود ۳۸۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را به‌صورت روزانه و از طریق لوله‌کشی از روسیه وارد کرد. این بدین‌معناست که سالانه حدود ۱۴۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و هم‌چنین ۱۵ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع (LNG) از روسیه به اتحادیه اروپا صادر شده است. این ۱۵۵ میلیارد مترمکعب، حدود ۴۵ درصد از کل گاز طبیعی وارد شده به اتحادیه اروپا و ۴۰ درصد کل گاز مصرفی این اتحادیه است.
درحالی‌که تلاش‌های اتحادیه اروپا برای رسیدن به شرایط انتشار صفر (Net zero)، منجر به کاهش میزان واردات و مصرف گاز طبیعی در طول سال‌های اخیر شده است، اما بحران امروز، ابهام‌هایی را درباره واردات گاز از روسیه و اقدام‌های لازم سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان برای کاستن بیشتر مقدار این واردات ایجاد کرده است. تحلیل حاضر که توسط آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) منتشر شده است، به مجموعه اقدام‌های آنی می‌پردازد که می‌توان برای کاهش وابستگی به گاز روسیه، همراه با افزایش انعطاف‌پذیری کوتاه‌مدت شبکه گاز اتحادیه اروپا و به‌حداقل رساندن مشکلات برای مصرف‌کنندگان آسیب‌پذیر، انجام داد.
مجموعه اقدام‌ها در طرح ۱۰ بندی آژانس بین‌المللی انرژی که شامل تامین گاز، سیستم برق‌رسانی و بخش‌های مصرف‌کننده است، می‌تواند باعث کاهش ۵۰ میلیارد مترمکعبی گاز (حدود یک سوم واردات گاز طبیعی از روسیه) شود. بنابراین، پس از کم‌کردن واردات گاز روسیه، نیاز جدی به جایگزین‌کردن آن در ذخایر گاز اتحادیه اروپا به وجود می‌آید. این طرح ۱۰ بندی، با شرایط آبوهوایی اروپا و قرارداد سبز اروپا (European Green Deal) نیز سازگار است و هم‌چنین به رسیدن به اهداف قرارداد انتشار صفر آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۵۰ کمک می‌کند که در آن اتحادیه اروپا به‌طور کامل نیاز وارد کردن گاز از روسیه را تا سال ۲۰۳۰ میلادی برطرف خواهد کرد.
این تحلیل هم‌چنین اقداماتی برای اروپا در نظر گرفته است که افزایش سرعت محدودسازی واردات گاز طبیعی از روسیه در کوتاه‌مدت را در پیش خواهد داشت اما این به معنای کندشدن سرعت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های زیست‌محیطی است. اگر اتحادیه اروپا این اقدامات اضافه را انجام دهد، می‌تواند بیش از ۸۰ میلیارد مترمکعب از واردات گاز روسیه، یعنی بیش از نیمی از این واردات را در کوتاه‌مدت کاهش دهد.
تسریع سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و پربازده مهم‌ترین بخش این راه‌حل‌ها است؛ اما حتی به‌کارگیری بسیار سریع آن، زمان زیادی می‌برد تا تقاضای گاز وارداتی کم شود. هرچه سیاست‌گذاران اتحادیه اروپا سریع‌تر به‌دنبال کاهش واردات گاز طبیعی باشند، پیامدهای بالقوه بیش‌تری از نظر مالی، انتشارگازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های زیست‌محیطی در پی خواهد داشت. هم‌چنین، شرایط برای راه‌حل‌های مختلف باتوجهبه موقعیت جغرافیایی و ترتیب عرضه گاز در سرتاسر اتحادیه اروپا بسیار متفاوت خواهد بود، که باید در نظر گرفته شود.
کاهش وابستگی به گاز روسیه کار آسانی نخواهد بود، بلکه نیازمند سیاستی هماهنگ و پایدار در بخش‌های مختلف و مذاکرات بین‌المللی قوی در بازارهای انرژی است. پیوندهای عمیقی بین سیاست‌گذاری اتحادیه اروپا و توازن بازار جهانی وجود دارد. تقویت همکاری بین‌المللی با دیگر صادرکنندگان گاز طبیعی و هم‌چنین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان عمده گاز، حیاتی خواهد بود. علاوه‌برآن، ارتباط شفاف و مثبت دولت‌ها، صنعت و مصرف‌کنندگان می‌تواند نقش ضروری برای اجرای موفقیت‌آمیز طرح بازی کند.
این طرح شامل بند‌های زیر است:
- عدم انعقاد قرارداد جدید با روسیه برای تامین گاز؛
- جایگزین‌کردن گاز روسیه با واردات گاز از کشورهای دیگر؛
- مشخص‌کردن حداقل سطح ذخایر گاز برای بالابردن انعطاف‌پذیری بازار؛
- سرعت‌بخشیدن به گسترش پروژه‌های جدید انرژی بادی و انرژی خورشیدی؛
- به‌حداکثررساندن تولید انرژی از منابع موجود انرژی‌های پاک: انرژی هسته‌ای و انرژی زیستی؛
- درنظرگرفتن سیاست‌هایی کوتاه‌مدت برای در امان نگه‌داشتن مصرف‌کنندگان آسیب‌پذیر از قیمت بالای انرژی؛
- سرعت بخشیدن به جایگزینی بویلرهای گازی با پمپ‌های گرمایی؛
- بالا بردن بازدهی در صنعت و ساختمان‌ها؛
- تشویق مصرف‌کنندگان به تنظیم ترموستات و کاهش موقت دمای ساختمان‌ها؛
- بیشتر کردن تلاش در متنوع‌سازی و کربن‌زدایی منابع انعطاف‌پذیری تولید توان (افزایش بهره‌وری انرژی، افزایش سامانه‌های ذخیره‌سازی انرژی مقیاس‌بزرگ، مدیریت سمت تقاضا و غیره)؛
پیشنهاد مطالعه: آیا حمله روسیه به اوکراین اروپا را به سمت توسعه سریع‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر سوق خواهد داد؟
سرعت بخشیدن به گسترش پروژه‌های جدید انرژی بادی و خورشیدی
در سال ۲۰۲۲، با افزایش ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی فتوولتاییک (solar PV) و انرژی بادی و بازگشت به شرایط آبوهوایی متعادل، انتظار می‌رود که انرژی بدست آمده اروپا از طریق این انرژی‌های تجدیدپذیر در اتحادیه به بیش از ۱۰۰ تراوات‌ساعت (TWh) برسد که این مقدار نسبت به مقدار مشابه در سال قبل افزایش ۱۵ درصدی دارد.
با اتخاذ سیاست درست و تلاش هماهنگ در تسریع افزایش ظرفیت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توان انتظار تولید۲۰ تراوات ساعت دیگر را در سال آینده در اتحادیه اروپا داشت. بیشتر این پروژه‌های بادی و خورشیدی فتوولتاییک در مقیاس شهری خواهد بود که می‌توان تاریخ شروع به کار آن‌ها را با رفع تاخیرهای ناشی از صدور مجوز جلوتر انداخت. این امر شامل شفاف‌سازی و ساده‌سازی مسئولیت‌ها در نهادهای مختلف صدور مجوز، ایجاد ظرفیت‌های اداری، تعیین ضرب‌الاجل‌های مشخص در فرآیند صدور مجوز و دیجیتالی کردن فرآیند خواهد بود.
سرعت بخشیدن به راه‌اندازی سامانه‌های خورشیدی فتوولتاییک روی پشت‌بام‌ها می‌تواند صورت‌حساب قبوض انرژی مصرف‌کنندگان در اروپا را کاهش دهد. یک سیاست مشوق کوتاه‌مدت برای اهدا کمک هزینه برای نصب پنل‌های خورشیدی که ۲۰ درصد هزینه نصب را پوشش دهد، با هزینه حدود ۳ میلیارد یورویی برای اتحادیه اروپا (در مقایسه با پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی) می‌تواند سرعت نصب این پنل‌های خورشیدی را دو برابر کند. این امر باعت افزایش ۱۵ تراوات‌ساعتی خروجی سالیانه سیستم‌های خورشیدی فتوولتاییک روی پشت‌بام‌ها می‌شود.
نتیجه: افزایش ۳۵ تراوات ساعت تولید انرژی بیشتر از رشد پیش‌بینی شده از پروژه‌های جدید منابع انرژی تجدیدپذیر در سال پیش‌رو که مصرف گاز را ۶ میلیارد مترمکعب می‌کاهد.
به حداکثر رساندن تولید انرژی از منابع موجودی انرژی‌های پاک؛ انرژی هسته‌ای و انرژی زیستی
انرژی هسته‌ای بزرگ‌ترین منبع برای تولید انرژی پاک در اتحادیه اروپا است؛ اما چندین ر‌اکتور (Reactor) در سال ۲۰۲۱ برای ملاحظات تعمیرونگهداری و بررسی‌های ایمنی خاموش شدند. بازگرداندن این ر‌اکتورها به حالت فعال در سال ۲۰۲۲، در کنار تجاری‌سازی ر‌اکتور تکمیل شده در فنلاند، می‌تواند منجر به تولید برق از انرژی هسته‌ای در اتحادیه اروپا تا ۲۰ تراوات ساعت در سال ۲۰۲۲ شود.
بااین‌حال، دور جدیدی از خاموش‌شدن ر‌اکتورها می‌تواند این بهبود را کاهش دهد. چهار ر‌اکتور قرار است تا پایان سال ۲۰۲۲ و یک مورد دیگر در سال ۲۰۲۳ خاموش شوند. تاخیر موقت در این تعطیلی‌ها اگر به‌گونه‌ای انجام شود که این ر‌اکتورها در حالت ایمن فعالیت کنند، می‌تواند تقاضای گاز را در اتحادیه اروپا تقریبا ۱ میلیارد مترمکعب در ماه کاهش دهد.
علاوه‌براین، ناوگان بزرگ نیروگاه‌های انرژی زیستی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ با حدود ۵۰ درصد ظرفیت خود فعالیت کرده است. این نیروگاه‌ها می‌توانند با فراهم‌سازی منابع پایدار انرژی زیستی و سوخت مناسب، تا ۵۰ تراوات‌ساعت برق بیشتر در سال ۲۰۲۲ تولید کنند.
نتیجه: افزایش ۷۰ تراوات ساعتی تولید انرژی از منابع موجود انرژی پاک، ۱۳ میلیارد متر مکعب از مصرف گاز را در اتحادیه اروپا کاهش می‌دهد.
منبع: IEA.org
دیدگاهتان را بنویسید