قیمت غیر واقعی برق؛ پاشنه آشیل انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران

نویسنده: کسری فرناق، کارشناس ارشد انرژی‌های تجدیدپذیر زمان مطالعه: ۳ دقیقه

چرخ‌های بادی سیستان، حمام زیست‌توده شیخ بهایی، میدان‌های زمین‌گرمایی، همه نشان از جایگاه ویژه منابع انرژی‎‌های تجدیدپذیر در تاریخ مرزوبوم ایران دارند. اما چه عاملی باعث عدم شکوفایی صنعت این منابع در ایران شده است؟ شاید این سوال پدید آید که چرا سرمایه‌گذاری در این صنعت و بهره‌برداری از منابع پاک با توجه اندکی روبه‌رو است؟ چرا با وجود احداث اولین کارخانه تولید پنل فتوولتاییک در سال ۱۳۷۱، مشوق‌ها و سیاست‌های حمایتی با دو دهه تاخیر شکل می‌گیرند. به‌ نظر می‌رسد موارد زیر، عمده دلایل نفوذ کمرنگ تجدیدپذیرها در ساختار صنعت کشور است:

یارانه پنهان انرژی و قیمت غیر واقعی برق
ساختار سنتی تولید برق مبتنی‌بر نیروگاه‌های سوخت فسیلی
عدم شکل‌گیری سیاست‌ها و مشوق‌های حمایتی لازم در بخش‌های تولید، بهره‌برداری و بازار تجدیدپذیرها

بخش اعظمی از صنایع تولید برق کشور در مالکیت دولت قرار دارد و دولت به دلایل سیاسی ازقبیل مهار تورم و جذب حمایت‌های مردمی مجبور است تا با تزریق یارانه در زنجیره انرژی کشور، قیمت‌های حامل انرژی ازجمله برق را کنترل نماید. در سال ۱۳۹۷ در حدود ۳۰ میلیارد دلار یارانه پنهان به تولید برق اختصاص یافته است؛ هزینه‌هایی که بخش محدودی از آن صرف تولید ناخالص داخلی می‌گردد. این مقدار شامل هزینه سوخت تقریبا صفر ریال نیروگاه‌های فسیلی‌سوز، تعمیر و نگهداری از نیروگاه‌ها و هزینه‌های زیست‌محیطی است. همین موضوع باعث‌شده‌است تا قیمت برق به ۱۰ درصد قیمت واقعی خود تقلیل پیدا کند. هزینه برق تولیدشده در ساختار انرژی‌های تجدیدپذیر ازجمله نیروگاه‌های خورشیدی فتوولتاییک، نمی‌تواند به‌شکل اقتصادی، با قیمت یارانه‌ای برق رقابت نماید و دولت مجبور است برای گسترش تجدیدپذیرها در قالب خرید تضمینی برق، منابع مالی جدیدی را درنظر بگیرد.

درحال حاضر، این منبع مالی با استقلال نسبی از بودجه عمومی دولت و ازطریق عوارض برق مشترکین تامین می‌گردد. این عوارض در ابتدا ۳۰ ریال، بعد ۵۰ ریال به‌ازای هرکیلووات ساعت مصرف برق بوده است که چندی بعد به ۸ درصد و امروزه به ۱۰ درصد هزینه برق مصرفی مشترکین تبدیل شده است. این اتفاق خوبی‌ است و برخلاف مفهومی که در تصویر زیر مشاهده می‌نمایید (دولتی که دزدانه مالیات برمی‌دارد و شهروندی که ناآگاه است)، به امر واقعی‌سازی قیمت برق کمک می‌کند. اما مشکل، روال‌های اداری و ارتباط ناقصی است که در بدنه سازمان‌های دولتی شکل گرفته‌است. همان‌طور که در سال ۱۳۹۷ شاهد بودیم، تخصیص ناقص این منابع مالی، باعث مشکلاتی در پرداختی‌های نیروگاههای تجدیدپذیر بخصوص مقیاس بزرگ‌ها گشت.

شکل۱: بخش عمده‌ای از بودجه تجدیدپذیرها از طریق عوارض برق مشترکین تامین می‌شود

راه حل سهم اندک تجدیدپذیرها در ساختار تولید برق کشور چیست؟

مهم‌ترین اقدام، حذف سلسله مراتبی و اصولی یارانه‌های انرژی و توسعه شبکه و صرف آن جهت ارتقای صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید پراکنده است. اتخاذ سیاست‌هایی که به خصوصی‌سازی و پررنگ‌تر شدن نقش مردم در این حوزه کمک کند؛ علاوه‌بر حذف انحصار و گسترش رقابت، موجب ارتقای صنعت برق و گرایش به تجدید ساختار آن به سمت فناوری‌های پربازده می‌گردد. مردمی شدن چرخه تولید برق، علاوه‌بر جذب سرمایه‌های سرگردان و کاهش نقدینگی، باعث ایجاد فرصتهای شغلی شده و بهبود اقتصادی و اجتماعی را نتیجه می‌دهد. این امر بایستی درکنار پیش شرط‌های ضروری در خصوصی‌سازی صنعت برق، مطالعه‌های جامع و برنامه‌ریزی‌های مدون صورت گیرد.

تجدید ساختار صنعت تولید برق به شکل تولید پراکنده با حفظ زیرساخت‌های فعلی درکنار الما‌‌ن‌های انرژ‌ی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند یکی از سیاست‌هایی باشد که باعث تحقق امر خصوصی‌سازی و مردم‌سالاری در عرصه انرژی گردد. تولید پراکنده نسبت به تولید متمرکز، هزینه‌های اولیه به مراتب پایین‌تری دارد و ورود بخش خصوصی در این زمینه با سهولت بیشتری صورت می‌گیرد.

به نظر شما راه حل توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و موانع پیش‌روی آن کدام است؟ شما می‌توانید در انتهای همین صفحه دیدگاه خود را ثبت نمایید.

نظر شما درباره این مطلب مهم است